اردیبهشت ۳۰, ۱۴۰۳
Menu
خوشنویسی یا خطاطی ایرانی بخشی از خوشنویسی اسلامی به شمار می‌رود که به تدریج در ایران و سرزمین های وابسته آن، حول محور فرهنگ ایرانی شروع به شکل گرفتن گرفت. در حالی که عمده نگارش‌های خوشنویسی در جهان اسلام به عهده ایرانیان بوده است، با گذشت زمان ایرانیان سبک‌های مختص به خود را در جهان خوشنویسی ابداع کردند.
هر چند این قلم های ابداعی در سایر کشورهای اسلامی نیز طرفدارانی دارد، اما بیشتر مختص به ایران و کشور های آسیای میانه می‌باشند. در ادامه این مطلب به بررسی تاریخچه خوشنویسی در ایران می‌پردازیم.
در دوران حکومت تیموریان در ایران، هنر خوشنویسی تا حدی گسترش یافت که تاریخچه خوشنویسی در ایران با قدرت به سوی افتخارآفرینی حرکت کرد. میرعلی تبریزی خط نستعلیق را که به‌تدریج از ترکیب خط تعلیق و نسخ ایجاد شده بود را بسیار قوام بخشید. معمولاً آنچه که به‌عنوان قلم‌های خوشنویسی ایرانی می‌شناسیم، بیشتر در جهت نوشتن متون غیر مذهبی همچون دیوان اشعار، قطعات ظریف هنری یا مراسلات و حتی مکاتبات اداری مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
این در حالی است که در نزد اعراب و ترکان عثمانی اساساً خط، بیشتر از جنبه‌ای دینی و قدسی برخوردار بوده است. از همین روی می‌توان اوج هنرنمایی آنان با خطوط ثلث و نسخ را در کتابت قرآن و احادیث رویت نمود.
خط تعلیق را می‌توان به عنوان نخستین خط ایرانی در تاریخچه خوشنویسی در ایران معرفی کرد. خط تعلیق که با نام تَرَسُّل نیز شناخته می‌شود، از اوایل سده هفتم گسترش یافت و حدود یکصد سال دوام پیدا کرد. بعد از آن دوره، رفته رفته از شهرت خط تعلیق کاسته شد و رونق آن از بین رفت.
تعلیق از ترکیب خطوط نسخ و رقاع ایجاد گشت و شخصی که این خط را قانونمند نمود خواجه تاج سلمانی نام داشت. بعدها توسط خواجه عبدالحی منشی استرآبادی، قواعد و اصول بیشتری به خط تعلیق بخشیده شد.
پس از خط تعلیق، در سده هشتم هجری قمری از ترکیب و ادغام دو خط نسخ و تعلیق خط نستعلیق شکل گرفت و با گذشت زمان جایگاه مهمی را در تاریخچه خوشنویسی در ایران کسب نمود. خط نستعلیق افتخار هنر ایرانی است تا حدی که از آن به‌عنوان زیباترین خط در مقایسه با خطوط اسلامی نام برده می‌شود. شخصی که در جهت قانون مند سازی این خط قدم برداشت میرعلی تبریزی (درگذشت: 850 هجری قمری) نام داشت.
از جمله خوشنویسان معروف ایران که در جهت پرورش بیشتر خط نستعلیق قدم برداشتند عبارت هستند از:
در اواسط سده یازدهم هجری خط شکسته نستعلیق به عنوان سومین خط خالص ایرانی شکل گرفت. مرتضی‌قلی خان شاملو حاکم هرات یکی از افرادی بود که در پدید آمدن و حفظ شدن این خط جدید بسیار اثرگذار بود.
علت پیدایش این خط را می‌توان در نیاز به‌تندنویسی و راحت‌نویسی در امور منشی‌گری دانست. تاریخچه خوشنویسی در ایران شامل مثال مشابهی می‌شود؛ پس از پیدایش خط تعلیق، ایرانیان برای افزایش سرعت در کتابت، خط شکسته تعلیق را نیز به وجود آوردند.
همچنین بخوانید: لیست ابزارهای خوشنویسی
غلامحسین امیرخانی از جمله چهره‌های ماندگار کشور است که از سال 1340 مشغول به خوشنویسی بوده است. غلامحسین امیرخانی که مدال ادب و هنر فرانسه را به دوش می‌کشد، امروزه به عنوان پدر خوشنویسی ایران شناخته می‌شود. شایان ذکر است که بدانیم استاد امیرخانی شیوه منحصر به فرد خود را در خط نستعلیق دارد.
به سبب حضور چندین تن از بزرگان خوشنویسی ایران در شهر قزوین، این شهر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای عالی فرهنگ به عنوان «پایتخت خوشنویسی ایران» لقب داده شده است. شایان ذکر است که بدانیم هر ساله رویدادهای بزرگ خوشنویسی در این شهر به وقوع می‌پیوندد.
از جمله خوشنویسان معروف ایران که در این شهر چشم به جهان گشودند عبارت هستند از:
فروشگاه اعتدال ، برند تخصصی اقلام و لوازم خطاطی، طراحی و خوشنویسی ازجمله انواع جوهر، مرکب، ماژیک و دفاتر خوشنویسی در ایران است. اعتدال اینک مفتخر است که سابقه چندین دهه خدمت‌رسانی به هنرمندان گرامی را برعهده دارد.
موج صنعتی شدن ایران در اوایل قرن حاضر(سالهای 1300 شمسی به بعد) ،ظهور صنایع مبتنی بر نیازهای جامعه مدرن،تجربه واردات و همکاری با کمپانیهای غربی،تجّار و بازرگانان ایرانی را به سمت “تولیدصنعتی” رهنمون شد. از دیرباز ایرانیان برای تامین مرکب و جوهر از روشهای سنتی استفاده میکردند اما با رشد جمعیت و گسترش موارد استفاده جوهر و مرکب در امور اداری،آموزشی و هنری،دیگر این روش پاسخگوی نیاز جامعه نبود.